2015 Yılı Denizli Tütün Tarımı Raporu
2014 yılında Türkiye genelinde 1.060.315 dekar alanda 70 bin ton, Ege Bölgesinde 825 bin dekar alanda 49,6 bin ton ve Denizli’de 223 bin dekar alanda 17,5 bin ton tütün üretimi yapılmıştır.
2014 yılında Denizli’de 12 bin üreticiden 17,5 bin ton tütünün alımı yapılmış ve karşılığında 214,4 Milyon TL ödeme yapılmıştır. 12,2 TL/Kg ortalama fiyat gerçekleşmiştir.
2015 yılında Denizli’nin 12 ilçesinde tütün üretilmiş, 11.350 üretici şirketler ile sözleşme imzalayarak üretimlerini tamamlamışlardır. Sözleşmeli tütün üretiminin yanında arazi çalışmalarında yapılan gözlemler neticesinde sözleşmesiz tütün üreten üreticiler olduğu da görülmüştür. İlimizde sekiz adet tütün üretim sözleşmesi yapan şirket bulunmaktadır. ( Sunel, TTL, Alliance One, Socotab, Öz-Ege, Prestij, 4B Tütün ve Protabak tütün şirketleri)
2015 YILI DENİZLİ İLÇELER TÜTÜN SÖZLEŞME BİLGİLERİ
Tütün fidelikleri Şubat ve Mart ayları içinde hazırlanmış ve tohum ekimleri yapılmıştır. Mart ve Nisan aylarında hava şartları fidelerin büyüyüp gelişmesine olumlu etki yapmış, ancak 23-24 Nisan’da yaşanan aşırı soğuklarda fideliklerde soğuk zararı oluşmuştur. Bazı üretim noktalarında fide ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Fideliklerde çökerten ve maviküf için ilaçlamalar yapılmıştır. Sık tohum ekilen ve uzun kurulan fidelik boylarından dolayı havalandırılamayan fideliklerde çökerten ve maviküf hastalıkları görülmüştür.
Denizli’de ilk tütün dikimleri Beyağaç ve Kale İlçelerinde Nisan ayının birinci haftasında başlamıştır. İl genelinde Nisan ve Mayıs ayının 20’sine kadar tütünlerin yaklaşık %70’lik kısmı dikilmiştir. 20 Mayıs’tan sonra genel ve mevzi olarak aşırı yağışlar 20 Haziran’a kadar devam etmiştir. Dikilemeyen tütünler ara ara tava gelen tarlalarda dikilmeye çalışılmıştır. Bu yıl geç dikim %25 oranındadır. Su tutan tarlalarda toprağın tava gelmesi geciktiğinden sert toprağa da dikimler yapılmıştır.
Tütün fidelikleri Şubat ve Mart ayları içinde hazırlanmış ve tohum ekimleri yapılmıştır. Mart ve Nisan aylarında hava şartları fidelerin büyüyüp gelişmesine olumlu etki yapmış, ancak 23-24 Nisan’da yaşanan aşırı soğuklarda fideliklerde soğuk zararı oluşmuştur. Bazı üretim noktalarında fide ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Fideliklerde çökerten ve maviküf için ilaçlamalar yapılmıştır. Sık tohum ekilen ve uzun kurulan fidelik boylarından dolayı havalandırılamayan fideliklerde çökerten ve maviküf hastalıkları görülmüştür.
Denizli bölgesinde tütün tarımı %30–35 oranında kiralık tarlalarda yapılmaktadır. Tarlanın durumuna göre kira ücreti 75–150 TL./dekar arasında değişmektedir. Tütün dikimleri makine ile yapılmış, dikim ücreti dekar başına 100-125 TL arasında gerçekleşmiştir. Tütün dikilişlerinde can suyu verme tankerle, salma sulama veya yağmurlama yöntemleriyle yapılmıştır. Thripslerle mücadele etmek için imidacloprit 350 g/l etken maddeli kimyasallar da can suyu uygulamasıyla verilmiştir. Çapa işleri elle, traktörle veya çapa makineleri ile yapılmıştır. Çapalama işçilik ücretleri 40 TL olarak gerçekleşmiştir.
Erken ve vaktinde dikilen tütünlerin neşvünemasında yağışların müspet etkisi görülmüş ve yapraklar irileşmiştir. Erken ve vaktinde dikilen tütünlerde ortalama yaprak sayısı 28-30, geç dikilenlerde ise 25 kabul edilebilir. Tütünler 8-10 yapraklı olarak girdikleri yağışlı dönemde maviküf’ten 1.,2. ve kısmen 3. Ana eller etkilenmiştir. Mayıs ayının 20’sine kadar dikilen tütünlerde yüksek sıcaklıkların etkisiyle thrips yoğunluğu fazla görülmüştür. Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında görülen mevzi dolu yağışları tütünlerin verim ve kalitesini olumsuz etkilemiştir. Buldan ve Güney İlçelerinde thriplerin yaydığı lekeli solgunluk virüsü hastalığı diğer üretim noktalarına göre fazla görülmektedir. 12-15 yapraklı döneminde kök boğazından yatmalar olmuştur. Kök çürüklüğü nedeniyle kök boğazından devrilen ve devrilmiş halde büyümeye devam eden tütün yapraklarının kırımı yapılmıştır. Canavar otu bölgemizde tütünün yanında diğer üretimleri de tehdit etmektedir. Kimyasal mücadelesinin olmaması, mekanik mücadelenin zorlukları sebebiyle önümüzdeki yıllarda da üretimi tehdit edecek bir unsur olarak karşımıza çıkacaktır. Temmuz-Ağustos aylarında külleme görülmüş, genelde bir ilaçlama kâfi geldiğinden zamanında yapılan ilaçlamalar sebebiyle olumsuz bir etki görülmemiştir.
Tütün gübrelemesinde daha kontrollü ve kaliteye dönük gübreleme geçen senelerden iyi olmasına rağmen hala fazla gübreleme yapılmaktadır. 15-15-15 gübresi yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bazı tütün şirketleri Denizli bölgesinde, özel gübreleme ve ilaçlama yöntemleri uygulayarak organik tütün üretim yaptırmaktadırlar. Bu tip üretim için şirketler üreticilerle 5 yıllık sözleşme yapmakta, üretilen tütünlere özel fiyat tarifesi(16,5-17 TL/kg) tatbik etmektedirler.
Haziran ayının sonunda dip sıyırma ile kırım işleri ve kırımların yanında kurutma seraları da kurulmaya başlamıştır. İş yoğunluğunun arttığı dönemlerde yükselen kırım yevmiyeler 70 TL’ye kadar çıkmıştır. Genel olarak 50 TL yevmiye ile kırım yaptırılmaya çalışılmıştır Yevmiyeci en fazla 10–12 kargı tütün kırıp dizebilmektedir. Bunun yanında iğne başına kırım yaygınlaşmaktadır. Bir kargı 7 iğneden oluşmaktadır. Bir iğne tütünün 0,8-1 TL arasındaki fiyatla kırımı yapılmıştır.
2015 yılı tütün verimleri geçen seneye göre fazladır. Kır ve kırtaban alanlarda dekar verimi 70 ile 130 kg arasında değişmektedir. İl geneli tütün verimi 90 kg/dekar olduğu tahmin edilmektedir. 2015 yılında üretilen tütünlerin kutulama işleri tamamlanarak, şirketlerinin tütün eksperleri tarafından tespit çalışmaları ile ekspertiz işlemi Kasım-Aralık döneminde yapılmaktadır.
Tütün şirketleri tütün fiyatlandırmasını 7 nevi üzerinden yapmaktadırlar. Nevi fiyatlarında şirketlere göre değişiklikler olabilmektedir. 1.nevinin 14,0-14,05 TL ve 7. Nevinin 4,0-6,0 TL olduğu nevi-fiyat skalası ile Aralık ayı sonunda alım çalışmalarının başlayacağı, 9-14 TL/Kg arasında oluşması beklenen fiyatlarla alım çalışmalarının Ocak ayı sonunda tamamlanacağı tahmin edilmektedir. 13 TL/Kg ortalama fiyatın gerçekleşmesi beklenmektedir. Şirketler yıl içinde üreticilere avans vermişlerdir. Sözleşme yaptıkları üreticilerine her türlü teknik destekte bulunmuşlardır.
İlimizde üretilen İzmir Menşei yaprak tütünler tütün şirketlerinin İzmir’de bulunan depo ve tütün işleme tesislerine sevk edilmektedir. Üreticide el ve nevileri karışık olarak kutulanan tütünler, tütün işleme tesislerinde sigara şirketlerinin istediği şekilde ve kalitede standart hale getirilmektedir. Bu işlem sırasında nem ve sıcaklık uygulamaları ile tütünlerin fermantasyon geçirmesi sağlanmaktadır. Fermantasyon geçiren tütünler belirli bir süre dinlendirildikten sonra sigara sanayisinde kullanılacak duruma gelmektedir.
İzmir menşei tütünler şark tipi (oriental) tütün sınıfındadır. Bu tütünler aromatik ve kalite özellikleri yüksek tütün grubundadır. Nikotin muhtevaları %0,5–1 kabul edilir. Şeker içeriği %15–18 düzeyinde olup, tatlı bir içim zevki verir. Düşük nikotin muhtevası, uygun şeker oranı ile yüksek seviyedeki aromatik maddeler, sigara harmanlarına istenen tat ve aroma dengesi verirler. Sigara harmanlarını ıslah eder, sos (katkı maddeleri) emiciliği iyi, soslu sigara harmanlarının vazgeçilmez elemanıdır. Bu tütünler harmanlara %10-15 nispetinde katılabilmektedir. Bu kapsamda 55-60 bin ton tütün ihraç şansı bulmaktadır. Denizli’de 2014 yılı ürünü tütünler üreticiden yaklaşık 5,30 $/kg karşılığı alınmıştır. Bölge tütünlerinin 2015 yılında ihraç fiyatı nevilerine göre 12,6-1,3 $/kg olarak değişmekle beraber ortalama 7,6 $/kg olarak kabul edilebilir. Şark tipi tütünleri Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Makedonya ve Yunanistan gibi balkan ülkeleri üretmektedir. Dünya sigara şirketleri şark tipi tütün ihtiyaçlarını Türkiye ve Balkan Ülkelerinden temin etmektedirler. Ülkemiz tütün ihracatından 400-450 milyon $ dolar gelir elde etmektedir.
2016 yılı için Philip Morris Şirketi’nin Yunanistan ile oriental tütün ihtiyaçlarını karşılamak için daha önce yaptığı anlaşmayı yenileyecek olması, oriental tütün piyasasında rakiplerimizi artıracaktır. $-£ fiyatlarındaki yükseliş gerçekleşecek fiyatlarda üreticilerin lehine olabilir.
Yıllık sigara tüketimimiz gümrük kaçağı ve korsan ürünler hariç ortalama 100 bin ton’dur. 15–16 milyar dolarlık sigara tüketimi ile dünyanın 5. büyük sigara içicisi durumundayız.
Tütün şirketleri Denizli bölgesinden vazgeçememektedir. Özellikle Tavas, Kale, Güney, Buldan, Bekilli başta olmak üzere 12 ilçede üretilen tütünler aranan ürünler durumundadır. Çalıköy, Sofular, Ebecik, Nikfer, Karaköy, Alaattin başta gelen üretim noktalarıdır. 2015 yılı Denizli Bölgesi tütün üretimi yaklaşık maliyeti yandaki tabloda çıkarılmıştır.
10,78 TL *90 KG= 970,2 TL maliyet
13,00 TL *90 KG= 1.170 TL/da gelir
1.170,00 TL-970,2 TL= 199,8 TL/da kazanç elde edilmektedir.
Tahmini üretim miktarı ve gerçekleşecek fiyat ile Denizli ekonomisine 240,5 Milyon TL katkı sağlayacak tütün, İlin gayri safi üretim değerlerine göre üzüm ve buğdaydan sonra 3. Sırada yer almaktadır. Denizli’de tütün üretimi her geçen yıl azalmaktadır. Üretici bazında 2013 yılında 15 bin, 2014 yılında 12 bin ve 2015 yılında 11 bin sevilerine inmiştir. Emek yoğun çalışılan tütün üretiminde yeni üretici bulmada zorluk çekilmektedir. İlimizde yapılan bir saha çalışmasında tütün üreticilerinin %68’lik bölümünün 50 yaşın üzerinde olduğu belirlenmiştir. Göç, emeklilik veya kekik, adaçayı gibi ıtri ve tıbbi bitki üretimine yönelen üreticiler nedeniyle tütün üretimi gelecek yıllarda daha da azalacaktır. 11.12.2015