Yalancı Oroanche

Yalancı Orobanş (False Broomrape)

Zarar gören bitkilerin kök kısımlarında patlamış mısır gibi küçük veya büyük beyaz, beyazımsı gelişmeler gözlenmekte, Orobanşa (orobanche) benzer olarak ortaya çıktığından yalancı orobanş adı verildiği bildirilmektedir. Bazen bitkide bodurluk meydana getirebilir. Ana kökte gelişerek 8-15 cm çapında tümörler oluşur, sekonder köklerde daha küçük tümörler meydana geldiği, sap üzerinde yapraksı tomurcuklanma benzeri oluşmalar yaptığı fotoğraflarda da görülmektedir. Denizli tütün üretim alanlarında sıklıkla görülen ve tütün tarla döneminde ortaya çıkan bu problemin sebebi henüz bilinmemektedir.

Yapılan araştırmalar fizyolojik bir problem olduğu yönündedir. Büyüme düzenleyicileri oksin ve sitokinin oranındaki dengesizlik, özellikle de oksin fazlalığının bu probleme sebep olduğunu bildirilmektedir. Orobanşdan farklı olarak asla toprak yüzüne çıkmaz ve çiçek açmaz. Yalancı orobanşa yakalanan bitkilerin gelişmesi yavaşlar veya durur, verim düşer. Bulunmuş pratik bir mücadelesi yoktur.

Bu etmenle ilgili olarak önceki yıllarda yapılan çalışmalardan birkaçını sıralamak gerekirse:

Ülkemiz tütüncülüğü için yeni bir hastalık sayılan yalancı orobanş hastalığının belirtileri, tütünün en önemli çiçekli parazit bitkilerinden biri olan orobanş ile az da olsa benzerlik göstermesi nedeniyle "yalancı orobanş" olarak adlandırılmaktadır. Nielsen (1978) yaptığı fiksasyon, yüksek ve düşük devirli santrifügasyon çalışmaları ile hastalık etmeninin bakteri, virüs ya da mikoplazma olmadığını bulmuştur. Araştırıcı, çalışmalarına dayanarak etmenin sistemik olmadığını ve toprakla taşınarak bulaşmalara neden olduğunu belirtmektedir.
Dukes ve ark. (1964), etmenin gelişimi üzerine toprak sıcaklığının etkilerini araştırmıştır. Enfekteli tütün bitkilerini geliştirmek amacıyla kullanılan toprak sıcaklıkları, en düşük 12ºC ve en yüksek 42ºC olarak belirlenmiştir. Sonuçlara göre toprak altında tümöral yapıların en iyi oluşum sıcaklığının 30-36ºC arasında olduğu, 12ºC ve 18ºC'lerde hastalık gelişiminin olmadığı saptanmıştır.
Hamilton ve ark. (1972) hastalığın bitkide büyümeyi regüle edici bir hormon tarafından oluşturulabileceğini ve bu nedenle ortaya çıkan bir fizyolojik bozukluk olabileceğini ileri sürmüşlerdir.
Bu hastalık 1981 yılında Manisa'nın Beydere ve İshakçelebi köylerinde bazı tütün tarlalarında %100'e varan bulaşıklık göstermiş, verimde ise %50'nin üzerinde bir azalma ortaya çıkarmıştır (Azeri ve Onan 1993).
Hastalıkla ilgili olarak Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü'nde Tan (1985), tarafından yürütülen çalışmalarda; yalancı orobanşın tohum yoluyla bulaşmadığı, ancak hastalıklı doku parçaları ile iletilebileceği, hastalıkla bulaşık toprağın yeni bulaşmalara neden olduğu, yalancı orobanş oluşumunun bitkide gelişme geriliği yarattığı ve bitkiyi öldürebildiği saptanmıştır.
Nocardia spp. etmenin de bu probleme neden olabileceği belirtilmektedir.

Tütüne arız olan bu etmenle ilgili olarak Tütün Eksperliği Yüksek Okulundan Sayın Hocalarımız Serpil ÖDEN ve Tolga ZORBA ile BASF Şirketinden Mehmet DEMİRCİ'nin yaptığı çalışmayı burada paylaşıyorum. (Tütün (Nicotiana tabacum L.)'de Görülen Yalancı Orabanş Hastalığına Karşı Bazı Organik Uygulamalar)

Bunun yanında 1985 yılında Ziraat Y. Mühendisi A.Şemsettin TAN'ın, Menemen Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayınları No:66 bu konuda yapılan ilk çalışmalardandır. Bu çalışmayı da bilginize sunuyorum. (Türkiye'de Tütün İçin Yeni Bir Hastalık Yalancı Orobanşın (False Broomrape) Tanımı ve Hastalık Üzerine Bazı Araştırmalar)