TÜTÜNDE TÜTÜNTRİPSİ*
Thrips tabaci Lind.
(Thysanoptera: Thripidae)
Tütüntripsi (Thrips tabaci Lind.) ergininin boyu 0.8-0.9 mm kadardır. Renk yazlık formlarda açık sarı, kışlık formlarda ise biraz daha koyudur. Baş genişçe ve dikdörtgen biçimindedir. Anten 7 segmentli, kısa ve kıl gibidir. Toraks genişçedir. Vücutları silindir şeklinde olup, abdomen incelerek son bulur. Kanatlar iki çift ve dar yapılıdır. Kanat kenarları kirpik şeklinde saçaklıdır. Abdomen 10 segmentden oluşmuştur. Üzerinde sarımsı kahverengi lekeler bulunur. Erkekler daha ufak yapılıdır.
Larvalar yumurtadan ilk çıktıklarında beyaz renklidir. Geliştikçe renk açık sarıya döner ve kanat izleri görülür. Olgunlaşmış nimflerde kanatlar ve anten oldukça belirgindir. Birinci dönem nimf beyaz, ikinci dönem nimf açık sarı renkte ve 0.9 mm boydadır. Yumurta oval şekilde 0.3 mm boyda ve beyaz renktedir.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Kışı çoğunlukla ergin ve bazen de larva döneminde toprakta veya döküntüler altında geçirir. Tarlada kalmış soğanlar içinde de kışlayabilirler. İlkbaharda ortaya çıkarlar ve kısa bir süre beslenirler. Yumurtalarını damarlara yakın yaprak dokusu içine dağınık veya kısa diziler halinde bırakırlar. Genellikle bir dişi 30 yumurta bırakır. Bu sayı konukçu bitki ve iklim koşullarına göre değişebilir.
Yaklaşık bir hafta içinde yumurtadan çıkan larvalar 4 dönem geçirir. İlk üç dönemde beslenir, dördüncü dönemde uyuşuktur ve beslenmezler. Daha sonra toprağa girerek pupa olurlar. Belirli bir süre soma da yeni erginler görülür. Yumurtadan ergine kadar olan gelişme dönemi 2-3 hafta sürer. Döllemsiz yumurta ile üremelerini sürdürürler. Doğada erkek bireyler çok az sayıda bulunur. Yılda ortalama 3, uygun koşullarda ise daha fazla döl verebilir.
Yaz ayları kurak geçen yer veya yıllarda gelişme ve üremeleri hızlanır. Sürekli yağmurlar, zararlıyı bitki üzerinde yıkayarak popülâsyonu oldukça azaltır.
Bitkinin yaprak, tomurcuk ve çiçekleri üzerinde bulunur, ergin ve larvaları bitki özsuyu ile beslenir. Emgi yerleri dokularda boşalan özsu nedeniyle saydam bir görünüm alır. Kurak mevsimlerde zarar gören dokularda su kaybı daha hızlı olur.
Tütün bitkisinde yaprak özellikle damarlara yakın yerlerden emilir ve damarlar boyunca çok sayıda beyaz lekecikler oluşur. Bu zarar biçimi halk dilinde "akdamar hastalığı" olarak adlandırılır. Böcek yoğunluğu ve buna bağlı olarak da emgi derecesine göre, yaprak ticari değerini yitirebilir. Diğer bir zarar biçimi de yumurta koyma boruları ile yaprak dokusunu parçalamaları ve doku içine yumurta bırakmaları sonucu oluşur. Tütün üretim alanlarında her yıl dikkati çekecek kadar bulunmamakla birlikte zaman zaman ve lokal olarak ekonomik zararları saptanmıştır. Genellikle bitkinin genç döneminde zararlı olmaktadır.
Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgesi tütün dikim alanlarında yaygındır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurak geçen yıllarda mevsim başında zararlı olmaktadır.
Tütüntripsi polifagtır. Tütün, soğan, pamuk, asma, domates, patates, fasulye ve çeşitli süs bitkileri ile bazı yabancı otlar konukçuları arasındadır.
Tütün bitkisinde tespit edilen bir doğal düşmanı bulunmamaktadır.
Kültürel Önlemler
-Fidelik ve tarladaki artıklar toplanarak yok edilmelidir.
-Önceden bulaşık olduğu bilinen yer veya tarlalarda fidelik kurulmamalı ve dikim yapılmamalıdır.
-Bulaşık fideler tarlaya aktarılmamalıdır.
-Dip yapraklar erken toplanmalıdır.
-Yabancı ot temizliği yapılmalıdır.
-Çapalama pupa dönemindeki zararlıyı olumsuz yönde etkiler.
Yaprak başına ortalama 5 tütüntripsi bulunduğunda ilaçlama yapılır.
İlaçlamada, sırt pülverizatörü (mekanik, otomatik, motorlu) veya sırt atomizörü kullanılır.
İlaçlamalar sabah veya akşam saatlerinde, rüzgârsız bir havada yaprakların alt yüzlerini de kaplayacak bir şekilde yapılmalıdır. Tarla devresinde kullanılan bitki koruma ürünleri dikim ile dördüncü ellerin kırımı arasında en çok iki defa uygulanır.
* Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele Teknik Talimatları Cilt:2