Tütün Kurutma Hataları
Tütün kurutması sadece yapraktaki suyun kaybettirilmesi işlemi olmayıp, belli sıcaklık ve nem koşulları altında emzimler vasıtasıyla yapılan bir dönüşüm işlemidir. Güneşte kurutmada hava ne kadar sıcak ve güneşli ise tütünler o derece çabuk ve açık sarı renkli kurur. Karbonhidrat miktarları solunum yoluyla az harcanır ve kalite yüksek olur. Buna karşılık tütünler nem, çiğ ve yağmur koşulları altında kurutulduğunda veya kurutma yerinde diziler hava akımı olmaksızın birbiri ile sıkı temas halinde kurutuldukları takdirde; çeşit özelliğine bağımlı olmak koşulu ile koyu kırmızı, koyu kah¬verengi veya esmer renkte kururlar. Söz konusu sebepler bir takım kurutma hataları sonucunu doğurur. Bunun yanında tarla dönemindeki hastalık ve zararlılar etkisi ile kurutma sonucunda istenmeyen tütünler elde edilir. Bu kurutma hatalarının bazıları aşağıda sıralanmıştır.
1.Çıfıt Alacası; Kurutulmuş tütün yapraklarında klorofilin çizikler veya lekeler halinde yaprak ayasında kendini göstermesi ile gözlenir.
Bu hata daha çok dip üstü ve birinci analarda bazen de ikinci ve üçüncü analarda görülen çıfıt alacası, tütünlerin dizide veya baskıda sık kalmaları havalanmamaları, kapalı havalarda veya kapalı yerlerde uzun süre bırakılmaları sonucunda ortaya çıkar.
Yukarıda belirtilen sakıncaların birinci planda giderilmesi yanında alt ellerin hiç soldurulmadan doğrudan doğruya güneşe çıkarılması, vagon usulü kurutma yerine daha havadar olan salaş usulü kurutmanın uygulanması gerekir.
2.Bakır Pası; Kuruyan yapraklar bütün tütün varyete ve tiplerinde bilinen basra, alaca veya bakır pası olarak bilinir.
Karakteristik yeşil, yeşilimsi mavi veya gri yeşil lekeler değişik şekilde ve büyüklükte yaprakta dağılmış ve bitkinin ençok üst ve ana yapraklarında görülmektedir. Lekeler 2 mm - 2 cm çap büyüklükleri arasında olbilir.Enfekte dokularda lekeler ve kabarıklıklar olur. Lekelerin elastikiyeti olmayıp kırılgan bir yapıya sahiptirler. Parankima hücreleri fazla nişasta ve kloroplast ile dolar. Bu dokular yaprağın genel renginden farklıdır. Yeşil, yeşilimsi mavi veya gri lekeler kurutma sonunda ve depolanma sırasında görülür. Tütünlerin ticari değerini düşürür.
Bakır pasının yapraklarda oluşmasında iklim ve toprak faktörlerinin etkilerinin yanında, kuru şartlar ve gübrelemenin daha etkili olduğu düşünülmektedir. Samsun ve İzmir tütünleri bakır pasına karşı hassastır.
3.Karagöbek; Yağmur altında veya yağmurdan hemen sonra hasat edilen bütün ellere ait yaprakların orta damar çevresinde yağmur suyunun toplanmasından dolayı elastikiyeti olmayan koyu kahve, esmer renkli benekler halinde ve siyaha yakın bir renk alarak kendini gösterir.
Tamamen kapalı, fazla rutubetli ve yağışlı havalarda dizi ortalarının nemli ve havasız, kalması sonucu meydana gelir. Bu gibi yapraklar fena kokar, iyi tavlanamaz ve kalite değerleri düşük olur.Tütünleri yağmurun hemen arkasından kırmamak ve kurutma sırasında yağmurlardan muhafaza etmek yolu ile bu hata önlenebilir. Ayrıca fazla gübreleme ve sulama yapılan tütünlerin orta damarları daha fazla kalınlaşmakta ve fazla su tutmaktadır. Karagöbek bu tür uygulamalar yapılan tütünlerde fazlaca görülmektedir.
4.Sulu Benek; Bütün ellere ait tütünlerin kurutulması sıra¬sında yaprak yüzeyinin her hangi bir yerinde çiğ veya yağmur damlalarının tesiri ile koyu renkli, elastikiyeti olmayan, gevrek lokal bölgelerin meydana gel¬mesi şeklinde kendini gösterir. Güneşte kurutma sırasında çiğ veya yağmur damlalarının düşüp uzunca süre kaldığı yerlerde oluşurlar. Dizide birbirine yapışırlar. Bu tütünler ışığa tutulup bakıldığında yağ lekeleri gözlenir.
Özellikle sabah ve akşamları çiğ ve yağmura karşı kurutma yerlerinin üzeri iyice örtülmeli, ayrıca çiğin hemen arkasından kırım yapılmaması, ancak çiğ kalktıktan sonra kırımın yapılması gereklidir.
5.Kuru Benek; 3 ara başlık altında incelenmelidir.
a-Güneşte kurutma esnasında yapraklar üzerinde esas renkten farklı olarak koyu kahverengi lekeler görülür. Sebebi pek bilinmemekle beraber kalite üzerinde önemli rolü yoktur.
b-Bunun yanında tarla devresinde vahşi ateş veya maviküf hastalıkları ile bulaşık yaprakların, hastalığın daha ilk devrelerinde kırımı yapılarak kurutulan tütünlerde hastalıklı bölgelerin kurutma sonucunda koyu renkli benekleri haline dönüşmesi ile kendini gösterir. Söz konusu hastalıkların ilerlemiş dönemlerinden sonra kırım ve kurutulmalarında sonucunda nekrozlu alanlar olacağından, kurutma sonucunda delik yapraklar oluşmaktadır. Belirtilen hastalıklara karşı tarla mücadelesinin zamanında yapılması veya hastalık lekeleri bulunan yaprakların dizilmeden atılması ile önlenebilir. Kaliteyi düşüren bir faktördür.
c-Kuru bir yaprakta normal sarı renkten daha koyu renkte beneklerin bulunmasıdır. Bu beneklere koku benekleri adı verilir. Kalite göstergesidir. Kaliteyi artıran bir faktördür.
6.Güzlek veya Güzleme; 2 ara başlıkta incelenmelidir.
a-Teknik olgunlukta kırılan ancak sonbaharın erken gelmesi ile sıcaklıkların düşmesi, uç ve uç altı ellerin koyu yeşil renkli kurumalarına neden olur. Bu tütünlere güzlek denir. Güzlek yapraklarda yeşil renk kaybolmaz, kokuları iyi olmaz ve içimleri acı olduğundan kalite değerleri düşük olur. Yüksek rakımlı üretim bölgelerinde uç, uç altı ellerin hasadının sonbahara kalmaması için dikimin daha erken yapılması ve yağmurla havalarda uç ellerin kırımının yapılmaması bu hatayı önleyebilir. Fermantasyon sonucunda yaprak kenarları kırmızı - kahverengi renge dönüşebilir.
b-Teknik olgunluğa gelmeden kırılmış tütünlerin kurumaları sonucu acı yeşil - kara yeşil renkte kurumaları ile karşımıza çıkar. Güzleme ile karıştırılmaması gerekir. Kara yeşil renk ham kırım, kurutmanın ilk zamanlarında sıcak rüzgârlara veya şiddetli güneşe maruz kalma gibi sebeplerden ileri gelir. Bu tütünlerin rengi değişmez. Ticari değerleri yoktur. Tütünler teknik olgunlukta kırılmalıdır.
7. Ak Benek; 2 başlık altında incelenmelidir.
a-Ham kırılan tütünlerde parçalanmayan nişasta tanelerinin yaprak yüzeyinde mevzii veya dağınık olarak görülen beyaz nekrotik lekelerdir.
b-Tütünlerin alt yapraklarında olgunluğu geçmiş yapraklarda, ozon gazının stomalarda yaptığı lekelenme sonucu kırımı yapılan ve kurutulan tütünlerde yapraklara beyaz boya serpmiş gibi düzensiz beyaz lekeler oluşur (weather fleck-hava lekelenmesi). Bu hastalığın görüldüğü bölgelerde vaktinde kırım yapılmalıdır. Her iki sebeple oluşan beyaz lekelenmeler kalite düşüklüğüne neden olur.
8. Ak Damar: Tarla devresinde trips adlı zararlının yaprak öz suyunu emmesi sonucunda yaprak yüzeyinin, özellikle damar etraflarının beyazlaşarak kuruması şeklinde kendini gösterir.
Bu şekilde kuruyan yaprakların elastikiyetleri ve higroskopositeleri düşük olduğundan bakım ve muhafazaları zor olur. Tarla devresinde trips zararlısına karşılık zamanında ilaçlı mücadelenin yapılması ve emgi yapılmış yaprakların hasat edilmemesi gerekir.
9. Yanık-Geçik; Kırımı geciken yaprakların kurutulmasından sonra yaprak ayasında koyu kahve rengi alanlar oluşur. Geç kırım yapılmasından dolayı yapraktaki besin maddeleri üstteki yapraklara göç ettiğinden hücre boşalması yaşanmaktadır.
Boşalmış hücrelerin kurumasıyla koyu kahverengi alanlar oluşur. Esnekliklerini ve tav alıp verme özelliklerini kaybederler. Kalite düşüklüğüne neden olur. Tütünler teknik olgunlukta kırılmalıdır.
10. Külleme; Tütünlerin tarla devresinde külleme hastalığı sonucu hastalıklı yaprakların kırılıp kurutulmasıyla ortaya çıkar. Yaprak yüzeyinde kül renkli beyaz mantari bir tabakanın kapladığı bir hastalıktır. Kuruyan tütünlerde siyah ve esmer lekelerin oluşmasına nedeniyle kalitenin düşmesine neden olur. Kimyasal mücadele yapılmalı bunun yanında, taban ve kuytu yerlerde tütün tarımından kaçınmalıdır. Hastalıklı yaprakların kırımı yapılmamalıdır.
11. Haşlak: Üçüncü analar dâhil kuvvetli ellerin soldurma yapılmadan ani güneş ışınlarına maruz kalması sonucunda tütünlerin kalın dokulu, esnekliği olmayan yeşil renkli kurumalarına haşlak kalma denilmektedir.
Kuvvetli ellerin kırımı yağmurlara rastlamış ise soldurmanın daha uzun süreli olmasına kızgın güneşli anlarda tütünleri direkt güneşe maruz bırakmamaya dikkat edilerek önlenebilir.
12. Ezik, Basık, Yırtık; Kırılmış tütünlerin ya dizim esnasında ya da tarladan nakledilmeleri sırasında mekanik bir etkenle yaprak ayalarının veya orta damarının zedelenmesi sonucunda ortaya çıkan kurutma hatalarına ezik, basık denilmektedir.
Yırtık ise tarlada rüzgârın etkisi ile yaprak ayasının yırtılması ile ortaya çıkan bir kusurdur. Şırkma denilen yırtık çeşidine ise yaprakların kurutma yerinde yırtılması neden olmaktadır.
