2021 Denizli Tütün Üretim Raporu
Denizli tütün üretimi bakımından elverişli toprak ve iklim özelliklerine sahiptir. Bilinen ikiyüz yıllık bir üretimi olan tütünün İlin sosyal, kültürel ve ekonomik yaşantısına katkıları büyük olmuştur. Acıpayam, Baklan, Bekilli, Beyağaç, Buldan, Çameli, Çivril, Güney, Kale, Tavas, Bozkurt, Pamukkale ve Serinhisar olmak üzere 13 ilçede tütün üretilmektedir. Enaz üretim Baklan, Bozkurt, Pamukkale ve Serinhisar İlçelerindedir. Tavas, Kale, Acıpayam ve Beyağaç İlçelerinde Denizli tütün üretiminin yaklaşık %80’ni yapılmaktadır. Önceki yıllarda tütün üretimine alternatif olarak kekik, lavanta ve adaçayı gibi ıtri ve tıbbi bitkiler ile son yıllarda çerezlik ayçiçeğinin tütün üretim alanlarına girmesiyle her geçen yıl tütün üretici sayısı ve üretim alanlarında azalmalar olmaktadır. Buna rağmen Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2020 yılı Bitkisel Üretim İstatistiklerine göre tütün üretiminde Denizli ikinci durumdadır. Türkiye’de üretilen 79.081 ton tütünün 13.543 tonu Denizli’de üretilmiştir. 2020 yılında en fazla tütün üretimi yapılan il 17.301 ton ile Adıyaman olurken, üçüncü 13.489 ton ile Manisa olmuştur.
Sözleşme Bilgileri: Tütün, 4733 sayılı Tütün Kanununa göre 2002 yılından bu yana yazılı sözleşme esasına göre üretilmektedir. 2021 yılında Denizli’de Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Daire Başkanlığından (TADB) “Tütün Ticareti Yetki Belgesi” olan 9 tütün şirketi sözleşme yapmıştır. Bu şirketler “TTL, Socotab, Alliance One, Sunel, Prestij, Özege, Oriental Link, Has Tütün, Always İkra” olarak sıralanabilir. 2021 üretim yılı için Denizli’de yaklaşık 8.150 üretici şirketlerle sözleşme imzalamış, 177 bin dekar alana tütün dikimi yapılmıştır. Geçen yıl 8.745 üretici, 185 bin dekar alanda tütün üretimi yapmıştı. Üretici sayısı ve üretilen alan her geçen yıl düşmektedir. Tütün şirketleri üretim döneminde üreticilere avans ödemesi yapmakta ve üretimi takip etmektedir. Sözleşmelerin fiyat ve özel şartlar bölümü şirketler tarafından belirlenmektedir. 7 kalite değeri üzerinden yapılan sözleşmelerde, 1. kalite fiyatı bazı şirketlerde kilogramı 31,50 TL, bazılarında ise 30,80 TL olarak yer almaktadır.
Üretim: Denizli'de tütün üretimi fidelik yerlerinin hazırlanması ile Şubat, Mart aylarında başlamakta, tütün tohumları fideliğe ekildikten yaklaşık 60 gün sonra fideler dikim büyüklüğüne ulaşmakta, Nisan-Mayıs aylarında tütün dikimleri gerçekleşmektedir. Dikimden 45-50 gün sonra kırımlara başlanmakta, kırımları yapılan tütünler tütün kurutma seralarında kurutulmakta ve böylece üretim sezonu tamamlanmaktadır. Tütünün tarla devresi 3,5-4,5 ay devam etmektedir. Köy çeşidi tütün tohumlarının yanında Tarım Bakanlığı üretimi sertifikalı Akhisar 97, İzmir Özbaş, Sarıbağlar 407 ile tütün şirketlerinin dağıttığı sertifikalı Birlik 124 ve Birlik 128 gibi İzmir menşe tütün tohumu çeşitleriyle üretim yapılmaktadır.
2021 yılında kurak geçen ilkbahar mevsimi dikilen tütünlerin tutma oranlarını düşürmüştür. Üreticilerimiz 1 Nisan’da başladıkları dikim işlerini, 15 Haziran’da tamamlamıştır. Tütün dikim makineleri ile yapılan dikimlerde, günde 6-7 dekar tütün dikilebilmektedir. Haziran ayı yağışları, büyüme döneminde olan tütünlerin büyüme ve gelişmesine olumlu etki yapmış, verim yönüyle kuraklık etkisini hafifletmiştir. Erken dikilen tütünlerin kırım işleri Ağustos ayında, vaktinde ve geç dikilen tütünlerin kırım ve kurutma işleri Eylül ayında tamamlanmıştır.
Denizli’de tütün üreticileri ortalama 22 dekar alanda tütün üretimi yapmakta ve emek yoğun olarak çalışılmaktadır. En çok kırım ve dizme döneminde işçiliğe ihtiyaç duyulmaktadır. Genellikle üretimin her aşaması aile emeği ile karşılanmakta, ihtiyaç durumunda ya yevmiyeci çalıştırılmakta ya da üreticilerin karşılıklı yardımlaşması ile kırım işleri sürdürülmektedir. Son yıllarda üretim maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla tütünlerin dizilmesi yerine filede ve elekte kurutma yöntemleri yaygınlaşmıştır. Bölgemizde tütünlerin yaklaşık %75’lik kısmı elekte kurutulmaktadır. Bu yöntemle, ipe dizme ve kargıda kurutmaya göre kırım işçiliği maliyeti düşmektedir.
Ekonomi: Denizli'de üretilen İzmir menşe yaprak tütünler şark tipi (oryantal) tütün sınıfındadır. Bu tütünler aromatik ve kalite özellikleri yüksek tütün grubundadır. Ege Bölgesinde üretilen tütünlerin bir kısmı Ülkemizdeki sigara sanayisinde kullanılmakta, geriye kalan kısmı ise ihraç edilmektedir. 14 bin ton tütün üretimi olacağı, İl ekonomisine 420 milyon TL gelir sağlayacağı beklenmektedir.
Bilindiği üzere tütün sözleşmeleri her ne kadar çift taraflı görünse de çiftçinin itiraz hakkı sınırlıdır. Sözleşme nevi fiyatlarının belirlenmesinde çiftçilerin hiçbir etkisi yoktur. Nevi fiyatları tek taraflı olarak alıcı tarafından belirlenmektedir. Ürün birim fiyatlarının enflasyon artışının altında kalması, üretici gelirini düşürmektedir. Çiftçilerin örgütsüz olması, ekonomik bakımdan güçlü olan tütün firmaların karşısında elini zayıf bırakmaktadır. Sözleşmelerin imzalandığı 2021 Nisan ayında dolar kuru ortalama 8,15 TL idi. Henüz satışların başlamadığı 2021 Aralık ayında, 1 Aralık itibariyle dolar kurunun 13,60 TL olması, tütün şirketlerinin birkaç lira fark verebileceği söylentileri içinde 2022 Ocak-Şubat aylarında alımların yapılacağı beklenmektedir.
2021 yılında yurtiçi döviz hareketleri nedeniyle paralarının pul olduğunu düşünen üreticiler, enflasyon karşısında kaybeden mi yoksa kazanan mı olacak? Bu durumu piyasa sonunda göreceğiz. 01.12.2021